Bugün üç ayların 47.ncisi, Corona günlerinin
de 384.ncüsü. İnşallah üç aylar boyunca her gün bir “esma”yı
anarak ve namazda okunan sure, dua ve zikirleri öğrenerek bu manevi süreci
değerlendirmeye devam ediyorum.
Sırada Esma ül Hüsna’nın kırkyedincisi “El-Mucîb’'
var. Yine tesbihat sonrası dua öncesi söylenen “Lâ ilâhe illâllahu vahdehû lâ
şerike leh" zikri
ile ilerliyoruz.
EL-MÜCÎB: المجيب Sözlükte “kesmek; birinin
susmasını sağlamak” anlamındaki cevb kökünün “if‘âl” kalıbından (icâbet) sıfat
olan mücîb “dua ve dileklere olumlu cevap veren” mânasına geliyormuş. [1]
İcâbetin asıl anlamı “cevap
vermek suretiyle söz söyleyenin kelâmını kesmek”. Râgıb el-İsfahânî taleplerin
ve onlara mukabelede bulunmanın biri sözle, diğeri fiille olmak üzere iki
şekilde gerçekleştiğini söylemiş. Kur’ân-ı Kerîm’de, “Allah’ın davetçisine icâbet
ediniz” meâlindeki âyet (el-Ahkāf 46/31) birincisinin, “Ey
Mûsâ ve Hârûn, ikinizin de talebi kabul edilmiştir” âyeti de (Yûnus
10/89) ikincisinin örneğini teşkil ediyor.[2]
İcâbet kavramı beş âyette zât-ı ilâhiyyeye nisbet edilmekteir. Bunlardan biri
mücîb şeklinde olup Hz. Sâlih’in kendi kavmine hitabı sırasında, “Allah’tan
bağışlanma isteyin ve O’na dönün, zira benim rabbim kullarına çok yakındır, dua
ve isteklerini kabul edendir” şeklindeki ifadesinde (Hûd 11/61) yer
almakta. “Nûh bize yalvarıp yakarmıştı. Doğrusu biz en güzel biçimde cevap
verenleriz” âyetinde ise (es-Sâffât 37/75) mücîb ismi tâzim amacıyla
çoğul olarak kullanılmış. İcâbet kavramı üç âyette fiil kalıplarıyla Allah’a
izâfe edilmiş. Kur’ân-ı Kerîm’in dokuz âyetinde yine cevb kökünden türeyen
“isticâbet” kavramı da Allah’a nisbet edilmiş.[3]
İsticâbetin “icâbet” anlamında olduğu genellikle kabul edilmekle birlikte
Ebü’l-Bekā ikisi arasında fark bulunduğunu kaydediyor. İsticâbet talebe “olumlu
cevap verme” mânasına geldiği halde icâbet “mutlak olarak cevap vermek” demekmiş
ve bu cevabın menfi olması da mümkünmüş.[4]
Mücîb ismi İbn Mâce (“Duʿaʾ”, 10) ve Tirmizî (“Daʿavât”, 82) rivayetlerinde
yer almış, icâbet ve isticâbet kavramları birçok hadiste zât-ı ilâhiyyeye
nisbet edilmiş. [5]
İbn Abbas’ın naklettiğine göre Hz. Peygamber’in dua ve niyazlarından birinin
son kısmı şöyle: “Rabbim! Duamı kabul et, günahımı bağışla, çağrıma icâbet et, hak yol
için kullandığım delilleri daima geçerli kıl, kalbimi hidayetten ve dilimi
doğruluktan ayırma, kalbime gelebilecek kin duygularını benden uzaklaştır!”
(Müsned, I, 227).
Mücîb Allah’ın fiilî sıfatları grubu içinde yer alır. Abdülkāhir el-Bağdâdî
ve Fahreddin er-Râzî mücîbin “sözle mukabele eden, ezelde mütekellim olan”
mânasına alınması halinde zâtî isimlerden olabileceğini kaydeder. Mücîb latîf,
tevvâb ve gafûr isimleriyle anlam ilişkisi içinde bulunur.[6]
'O' İcâbet eden, kendine yalvaranların isteklerine ve dualarına cevap veren, kulları dua ettiğinde ona cevap verip dualara icabet eden, ellerimizi açıp dua ettiğimizde bizi kapısından boş çevirmeyen, duaları kabul eden, istediği şeyleri karşılıksız koymayan, tüm dilek ve muradlarını veren" demek.
LA ILAHE ILLALLAHÜ VAHDEHÜ LA ŞERIKE LEH: لَهُ شَرِيكَ لَا وَحْدَهُاللَّهُ إِلَّا إِلَهَلَا Bu zikir, tesbihattan sonra duaya geçiş aşamasında söyleniyor. “Lâ ilâhe illAllâhü vahdehû lâ şerîke leh” kısaca “Allâh’tan başka hak ilâh yoktur. O birdir ve tektir, ortağı yoktur” mânâsına geliyor.
Tamamı "Allâh-ü Ekber, Lâ ilâhe illAllâhü vahdehû lâ şerîke leh. Lehül mülkü ve lehu`l-hamdü ve hüve alâ külli şey'in kadir" dir. Tekbîr, tehlîl ve tahmîd içeren çok değerli zikirlerden biri.
Anlamı: "Allah
Teala'dan başka ilah yoktur, tek ilah sadece odur, ortağı da yoktur. Bütün mülk
ona aittir. Bütün hamdü senalar onadır. Her şeye kadirdir" şeklinde.
Veya: “Allah'tan
başka hiçbir ilah yoktur. O tektir, eşi ortağı yoktur, mülk o'nundur, hamd o'na
mahsustur. O her şeye kadirdir; diriltir, öldürür. Bütün hayırlar onun kudret
elindedir. O'nun her şeye gücü yeter.”
Daha detaylısı: “Allâh’tan başka ibâdete layık hak olan hiçbir
ilâh yoktur. O, zatında rablığında ve ilâhlığında, isimlerinde ve sıfatlarında
birdir ve tektir, eşi ve benzeri, misli ve ortağı yoktur.
الْمُلْكُ لَهُ Mülk yani yarattığı şeyler O’na aittir. Kâinatta her ne varsa O’nundur. Bu sebeble mahlûkat hakkında her türlü hüküm verme yetkisi de yalnızca O’na aittir. Kanun koyma, yaşam şekli belirleme, haramlar ve helâllar tayin etmek de, sadece O’nun hakkıdır.
الْحَمْدُوَلَهُ Hamd yani sınırsız ve kayıtsız olarak hakîki mânâda övülmek ve yüceltilmek yalnızca O’na mahsustur. Hamdın tamâmı tüm çeşitleriyle O’nundur.
قَدِيرٌ شَيْءٍعَلَى كُلِّ وَهُوَ O, her şeye gücü yetendir. O’nun kudreti sonsuzdur. Gücünün üzerinde başka hiç bir güç yoktur. Daim gâlib olandır. Dilediğini dilediği zamanda yapmaya gücü yetendir.”
Muğîre İbni Şu‘be radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah
sallallahu aleyhi ve sellem selâm verip namazdan çıkınca şu duayı okurdu: “Lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ
şerîke leh, lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr. Allâhümme lâ mâni‘a li-mâ a‘tayte ve lâ mu‘tıye li-mâ mena‘te velâ yenfeu
ze’l-ceddi minke’l-ceddü.”[7]
Manası şöyle: “Allah’tan
başka ilâh yoktur, yalnız Allah vardır. O tektir, ortağı yoktur. Mülk O’nundur,
hamd O’na mahsustur. O’nun gücü her şeye yeter. Allahım! Senin verdiğine engel
olacak, vermediğini de verecek bir kimse yoktur. Senin lutfun olmadan hiçbir
zengine serveti fayda vermez.”
Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu
aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Her
namazdan sonra kim otuz üç defa sübhânallah, otuz üç
defa elhamdülillâh, otuz üç defa Allâhü ekber der, yüze tamamlamak için de lâ ilâhe illallahü vahdehû lâ şerîke leh,
lehü’l-mülkü ve lehü’l-hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr: Allah’tan
başka ilâh yoktur; yalnız Allah vardır. O tektir, ortağı yoktur. Mülk O’nundur,
hamd O’na mahsustur. O’nun gücü her şeye yeter” derse, günahları denizköpüğü
kadar çok olsa bile affedilir.” [8]
Amr İbnu Şuayb an Ebîhi an Ceddihî (radıyallâhu anh) anlatıyor: "Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Duaların en faziletlisi Arefe günü yapılan duadır. Ben ve benden önceki peygamberlerin söyledikleri en
faziletli söz, lâ ilâhe illallahu
vahdehu lâ şerîke leh lehü'l mülkü ve lehü'l hamdü ve hüve alâ külli şey'in
kadîr. (Allah'tan başka ilah yoktur, O tektir, O'nun ortağı yoktur, mülk
O'nundur, hamd O'na aittir. O, her şeye kâdirdir.) sözüdür." [9]
Ebu Sa'id radıyallahu anh anlatıyor: "Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: "Kim, sabah namazının peşinden 'La ilâhe illallahu vahdehu la şerîke leh, lehü'l-mülkü ve lehû'l-hamdü bi-yedihi'l-hayr ve hüve alâ külli şey'in kadîr.' (Allah'tan başka ilah yoktur. O birdir, ortağı yoktur, mülk ona aittir, hamdler de ona layıktır, her çeşit hayır O'nun elindedir. O her şeye kadirdir.) derse kendisine, Hz. İsmail evlatlarından bir köleyi âzâd etmiş gibi sevap yazılır." [10]
[1] (İbnü’l-Esîr,
en-Nihâye, “cvb” md.; Kāmus Tercümesi, I, 98-99)
[2] (el-Müfredât,
“cvb” md.)
[3] (M. F.
Abdülbâkī, el-Muʿcem, “cvb” md.)
[4] (el-Külliyyât,
s. 51; krş. Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “cvb” md.)
[5] (Wensinck,
el-Muʿcem, “cvb” md.)
[7] Buhârî,
Ezân 155, İ‘tisâm 3, Kader 12, Daavât 18; Müslim, Mesâcid 137, 138. Ayrıca bk.
Müslim, Salât 194, 205, 206; Ebû Dâvûd, Salât 140, Vitir 25; Tirmizî, Salât
108; Nesâî, Tatbîk 25, Sehv 85, 89
[8] Müslim,
Mesâcid
[9] [Muvatta,
Kur'ân 32, (1, 214, 215); Tirmizî, Da'avât 133, (3579)]
[10] (Prof.
Dr. İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte)
Bugün üç ayların 48.ncisi, Corona günlerinin
de 385.ncisi. İnşallah üç aylar boyunca her gün bir “esma”yı
anarak ve namazda okunan sure, dua ve zikirleri öğrenerek bu manevi süreci
değerlendirmeye devam ediyorum.
Sırada Esma ül Hüsna’nın kırksekizincisi“El-Vasî’'
var. Yine tesbihat sonrası duaya geçiş sırasında söylenen “Duaya davet" cümleleriyle
ilerliyoruz.
EL-VÂSİ': الواسع Sözlükte “bir nesne bir şeye geniş gelmek, onu içine alıp kapsamak; güç
yetirmek” anlamlarındaki se‘a (si‘a) kökünden türeyen vâsi‘ “bir şeyi içine
alacak şekilde geniş olan; güç yetiren” demekmiş. Terim olarak “ilmi, rahmeti
ve kudreti her şeyi kuşatan” diye tanımlanabiliyor. Lugat âlimleri kelimenin
kökünden hareketle vâsi‘ ismine “her türlü isteğe karşı ihsan ve lutufkârlığı
yeterli olan, ilmi her şeyi kuşatan, rızkı bütün yaratılmışlara yayılan ve
rahmeti her şeyi kapsayan” mânası vermişler. [1]
Kur’ân-ı Kerîm’de sea kavramı
altısı fiil, üçü isim kalıpları, dokuzu da vâsi‘ şeklinde zât-ı ilâhiyyeye
nisbet edilmiş. [2]
Bu kullanışlarda söz konusu kök, “ilim, rahmet, mağfiret, zenginlik ve kudret”
mânalarına gelen kelimelerle ilişki içinde bulunmakta.
“Sea” kavramı çeşitli hadis
rivayetlerinde daha çok rızkı genişletme ve geçimi kolaylaştırma bağlamında
Allah’a izâfe edilmiş [3],
vâsi‘ ismi Tirmizî’nin rivayet ettiği esmâ-i hüsnâ listesinde yer almıştır.[4]
Esmâ-i hüsnâ şârihlerinin yanı sıra müfessirler de vâsi‘ ismini sözlük
anlamları ve Kur’an’da yer aldığı âyetler bağlamında açıklamaya çalışmıştır. [5]
'O' lütfu bol olan; bağışlaması bol ve rahmeti çok
olan; bütün sıfatları sonsuz ve sınırsız olan; ilmi ihsanı, mağfiret ve
merhameti her şeyi kuşatan; geniş
rahmeti, kudreti ve sınırsız ilmi ile bütün varlıkları kuşatıcı olan;
yarattıklarına maddî ve manevî genişlik veren"
demek.
DUAYA DAVET: Tesbihatın
son tekbiri "Allahüekber" çekildikten sonra "Lâ ilâhe illâllahu vahdehû lâ
şerike leh…” zikrini okuyup,
hemen devamında "Sübhane Rabbiye'l-aliyyi'l- âğle'l-vehhab" ya da "Allahümmehşürna fi zümretis salihin"
diyerek duaya geçiliyor.
الصَّالِحِينَ زُمْرَةِ فِي احْشُرْنَا اَللّٰھُمَّ "Allahümmehşürna fi zümretis salihin" ise "Allahım, bizi mahşerde salihler topluluğu ile yargıla. Allah’ım bizi salihlerle haşret" anlamına geliyor.
لِلْعَالَم۪ينَ رَحْمَةً اِلَّا اَرْسَلْنَاكَ وَمَٓا "Vema erselnake illa rahmeten lil alemin" Enbiyâ suresinin 107.nci ayeti. Anlamı şöyle: "Ve seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik". Ancak bu ayetin burada doğru yerde kullanılmadığı, sünnet olan "sübhane rabbiyel aliyyil alel vehhab" demenin daha doğru olacağı ifade ediliyor. Ben de öğrenmiş oldum.
Bundan sonra herkes ellerini açıp içinden kendi istediği şekilde, Allah’a dua eder.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder