15 Temmuz 2019 Pazartesi 00:30 DÜŞÜNCELER..................................Nasıl oldu da oldu ?

Nasıl oldu da oldu ?

15 Temmuz darbe girişiminin araştırılması, üzerinde düşünülmesi gereken pek çok yönü var. Bu ülkede milyonlarca kişi fetöcü olmasa bile onlarla birçok kez yolları kesişmiş, ekonomik, kültürel, sosyal ve siyasal ilişkiler içine girmiş olmalıdır. Bu anlamda FETÖ, sadece devlet kurumlarına sızmakla kalmamış, bir örümcek gibi topluma kendi ördüğü ağlarla yapışmıştı. 40 yıllık süre içinde siyasiler dedâhil olmak üzere toplumun önemli bir bölümünü de maalesef kendi ilişkiler ağının içine çekmeyi başarabildi. Peki bu nasıl oldu ?

Kabul etmesi zor ama açıkçası emperyalist güçler Türk toplumunu siyaseten oyuna getirmişler gibi görünüyor. On-yıllarca, toplumu irticacı, şeriatçı, bölücü ve komünist örgütlerden ağır darbe geleceği beklentisi içine sokmuş, bu arada sessizce FETÖ’yü semirtip ülkenin üzerine salmışlar. Yani görünen o ki sol-sağ gösterip aparkat vurmuşlar.

FETÖ’nün sıradan bir örgüt olmadığını artık biliyoruz. Ama bunu 30 yıl önce, 20 yıl önce, 10 yıl önce, 5 yıl önce bilmiyorduk. Şimdi anlıyoruz ki, gerek devletin kurumlarına sızmak suretiyle ele geçirdiği gerekse yabancı devlet ve gizli servislerle girdiği girift ilişkilerden elde ettiği bilgi ve kaynaklar onu darbe yapmaya niyetlenebilecek kadar güçlü yapmış. Hiyerarşik, ketum ve gizemli bir örgütlenme ile gerçek amaçlarını toplumdan gizleyebilmiş. Eğitim ve dini hizmetler paravanı arkasında sinsi bir performans göstermiş. Şimdi bu ilişkiler ağına bir şekilde dâhil olanların ne kadarının “bilerek” ne kadarının “mağdur” olduğu muhtemelen asla bilinemeyecek. 

Bu duruma getirilen ilk açıklama toplumumuzun din konusunda bilgisiz olduğu ve FETÖ’nün de bu zaafımızı istismar ettiği yönünde. Zira dini değer ve kavramlar her zaman bizim toplumsal kalıplarımızın şekillenmesinde önemli olmuş. Ancak, toplumun dini bilgi ve şuur açısından yeterli olmadığı da büyük ölçüde doğru. Fakat günümüzde dini öğrenmek isteyenlerin başvurabilecekleri birçok kaynağa sahibiz. Binlerce dini yayının yanı sıra Diyanet İşleri Başkanlığı örgütünün varlığını da tümden yok sayamayız. Kaldı ki FETÖ müntesiplerinin ve onunla etkileşenlerin en az orta sınıf statüsünde olduklarını biliyoruz. Ya büyük çoğunluğunun en az lise ve üstü eğitim almış olmalarını ne ile izah edeceğiz ? Bilhassa onların dini bilgi ihtiyaçlarını fetö-dışı kaynaklardan karşılamaları pekâlâ mümkündü. Demek ki sorun sadece bilgisizlik değil.

Fetönün bu denli güçlenmesine getirilen ikinci bir açıklama; 'modernitenin getirdiği yalnızlaşma sorununa karşı FETÖ’nün çağdaş bir sufî hareket olarak toplumu etkilediği' görüşü. Buna göre, insanlar sadece bilgi sahibi olmak değil aynı zamanda bir aidiyet duygusu da yaşamak ve manevi doyum elde etmek istedikleri için böyle bir hareketin içinde olmuşlar. Oysa F. Gülen ve takipçilerinin klasik manada bir sufi cemaat ve tarikat olmadıkları, aksine 'tarikatsız bir sufi' oldukları görüşü çok yaygın. Belki de bu kendine özgü sufilik algısı bizzat FETÖ’nün kendisi ya da sipariş usulüyle başkalarınca oluşturulmuştu. Zira FETÖ’nün en önemli özelliklerinden birisinin etkili kalemleri satın almak olduğunu artık dünya alem biliyor. Birçok yazarın ve akademisyenin FETÖ’yü öven yazılarını böyle anlamak mümkün.

Meselâ uzakdoğulu ve güya İslamı seçmiş birisi de bu tür sufilik iddialarını temellendirenlerden birisi. Buna göre "Gülen ve takipçileri 'toplumsal angajmanlı bir sufi' idiler. Bu hareketin hizmetleri üyelerinin din-temelli gönüllü katkılarıyla yürütülen apolitik, hükümetle ilgisiz, sivil alanı dolduran, insanlığın kolektif iyiliğine hizmet eden faaliyetlerdi.  Yani bu hareket özünde din yönelimli sivil bir hareketti."  Bu görüşlerin tam da FETÖ’nün duymak isteyeceği görüşler olduğu çok açık. Ancak konuyu irdeleyenler için hiç de tatmin edici değil. Çünkü bu insanların böyle bir aidiyet ve manevi doyum ihtiyaçlarına hitap edebilecek yüzlerce dini ve seküler seçenek var ülkemizde. Ayrıca Türkiye kökleri çok eskiye dayanan birçok rekabetçi sufi geleneğin yaşadığı  bir coğrafya.  O tarikatlar da yeni gelişmelere ayak uyduruyor, teknolojiyi etkin kullanıyor, siyasi ve ticari faaliyet yürütüyorlar. İnsanlar neden bunca seçenek varken özellikle FETÖ’nün etrafında odaklansınlar ki ?

Üstelik FETÖ'nün sufilik vurgusu çok güçlü ve eski bir vurgu da değil. Onun bu kavrama bürünmesi nedense Gülen’in ABD’ye sığınmasından sonra başladı. Çünkü sufiliğin Amerika'da oldukça ilgi çektiğini keşfettiler. Halbuki gerçekte onların sufi yaşam tarzından çok uzak oldukları ve özellikle bu dünyayla ilgili oldukları aşikâr. Bu hal ekonomik, bürokratik ve siyasi ilişki ve yatırımlarıyla da ortada. Kaygısı sufilik ya da manevi doyum olan insanların devlet kurumlarında kadrolaşmak, sınav sorularını çalarak bu kadrolara insan yerleştirmek, insanları fişlemek, dinleme cihazlarıyla kasetler biriktirmek, şantaj yapmak, Cumhurbaşkanına suikast, kendi halkına ateş açmak gibi çabaları olamaz.  Bu sebeple şayet FETÖ’nün illa ki sufizmle bir alakası aranacaksa ancak onu bir araç olarak kullandıkları söylenebilir.

FETÖ'nün, en tepeden en aşağıya kadar, kendi çıkarları doğrultusunda sufilik geleneğinden bazı söylemlere sıklıkla başvurduğu biliniyor. Meselâ rüyalar, bu söylemlerin en önemli ayaklarından biriydi. İslam ile çelişen birçok tutum ve davranış işte bu sözde rüyalar sayesinde meşrulaştırılmıştı. Ayrıca sufilikteki şeyhe mutlak itaat yaklaşımı da kuşkusuz bu süreçte FETÖ’nün işine yaramış olmalı.

Kamuoyunda dillendirilen ikinci bir açıklama tarzı; FETÖ’nün organizasyon, medya ve PR becerileri. FETÖ’nün bu bağlamda çok başarılı olduğu inkâr edilemez. FETÖ ile irtibatı sadece çocuklarını onların okullarına ve dershanelerine göndermekle sınırlı olan insanların bu becerinin kurbanı oldukları söylenebilir. FETÖ öyle bir algı oluşturmuştu ki sanki onların okul/dershanelerine devam eden çocuklar diğerlerinden çok daha başarılı olmakta ve çok daha iyi puanlarla seçkin üniversitelere yerleşmekteydiler. 

Ayrıca FETÖ, başarılı olmalarını sağlamanın yanı sıra kendi okul/dershanelerine devam eden çocukların dini, milli ve ahlaki gelişimleriyle de yakından ilgilendiği kanaatini yaygınlaştırmıştı. Bu arada 28 Şubat sürecinde İmam-Hatip ve meslek liseleri aleyhindeki politikalar da FETÖ’nün ekmeğine yağ sürmüş olmalı. Bütün bu algı ve kanaatlerin aslında başarılı bir illüzyon olduğu şimdi net olarak anlaşılmış bulunuyor. Ama birçok insan bu girdaptan kendilerini alıkoyamadılar. Bununla beraber FETÖ, kendisiyle ile intisap ve irtibatı olan insanların büyük çoğunluğu ile çocuklarının eğitimlerinin ötesinde ilişkiler kurdu. Bu ilişkilerin ne olduğu hala gizemli.

Kuşkusuz, konuya Batı’nın FETÖ’ye verdiği destek açısından bakmak da ayrı bir seçenek. Yukarıda da belirtildiği gibi Batı, FETÖ’ye her türlü siyasal, finansal, enformatik ve lojistik desteği vermiş ve onu semirtti. Ulusalcı bazı isimler bu gerçeği 1990’lı yıllardan bu yana dile getiriyorlardı. Ancak bu isimler tüm İslami/muhafazakâr grupları topyekûn 'irtica' hareketleri olarak görüyor ve hepsini ABD emperyalizminin Türkiye’deki uzantıları olarak değerlendiriyorlardı. Örneğin Perinçek 1999'da şunları söylemiş: "1950’lerden bu yana Kemalist Devrimi yıkıma uğratan 'Küçük Amerika' sürecinin dış desteği Batı, içteki dayanağı ise alafranga sermaye ile irticadır. Prens Sabahattin’den Turgut Özal ve Çiller’e kadar liberaller ile Derviş Vahdeti’lerden Fethullah Hoca’lara kadar şeriatçılar, hep el ele olmuşlardır." Oysa FETÖ’nün şeriat kaygısı olmadığı bugün tüm yaptıklarıyla apaçık ortada. Amerika ve Batı ile ilgileri açıkça doğrulandı, ancak şeriatçı oldukları iddiası onların da yanıldığını gösterdi.

Bu yaklaşım tarzının bir başka görüşü de FETÖ’yü Batı’nın ‘Yeni Dünya Düzeni’nin ihtiyaçlarıyla ilişkilendirmekteydi. Bu anlamda Nurculuk, ‘Yeni Dünya Düzeni’nin ihtiyacı olan “Ilımlı İslam” misyonuyla görelendirilmişti. Dolayısıyla, Fethullahçılığın varsa Nurculuk akımı içinde bir yeri, onu da batının 'Yeni Dünya Düzeni' nde kendisine biçilmiş olan bir misyonda aranmalı. Nitekim, bugün tüm Nurcu gruplar kendilerini Gülen grubundan ayrı ve uzak göstermeye çalışıyor. Ancak üç-beş sene öncesine kadar birçoğu için durum böyle değildi.
-------------------

Kaynak:

Türkiye’de 15 Temmuz’un toplumsal etkileri ve ona yol açan faktörler üzerine düşünceler,  Fahri Çakı

Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1 (Nisan 2018)