100 04 Aralık 2013 Çarşamba 23:30 ESKİMEYEN KELİMELER............Arkadaşlık, Dostluk, Komşuluk, Sıla-i rahim

Arkadaşlık

Arkadaş; TDK sözlüğüne göre bir işte birlikte bulunanlardan ya da birbirlerine karşı sevgi ve anlayış gösteren kişilerden her biri demek. 

Ancak tarihsel kökeni çok eskilere dayanıyormuş. Eski Türklerde askerler savaşırken arkadan gelecek herhangi bir saldırıyı kontrol edebilmek için sırtlarını bir ağaca, kaya veya taşa vererek ok atarlarmış. Genelde bozkır hayatı yaşadıkları için de bu nesne genelde bir taş veya kaya olurmuş. Yıllar sonra bu taşın ismi "arka-taş" iken zamanla “arkadaş” şeklinde yerleşmiş ve bugüne kadar da gelmiş. 

Şimdi artık birlikte olduğumuz, samimiyetine güvendiğimiz, aramızda sevgi, saygı ve anlayış birlikteliği olan kişileri böyle anıyoruz.

Aristo arkadaşlığı “İki bedeni mesken tutan tek bir ruh” olarak tarif etmiş. Dilimizde “Arkadaşını söyle, sana kim olduğunu  [1] söyleyeyim” şeklinde bir atasözü var.

Buna göre arkadaş; çıkılan yolda, yapılan planda yarı yolda bırakmayan, üzüntüye ortak olan, adam yerine koyan, mutluluğun paylaşılabildiği ruh ikizidir. Bir başkası onu “güvenebileceğin, sahip olduğun şeyleri paylaşabileceğin, inanacağın, seveceğin, sitem edebileceğin, ona zaman ayırabileceğin, kavga edip sonra barışabileceğin kişi” olarak nitelendirmiş. Düştüğünde elinden tutan, olmadığında kendi cebindekini paylaşan,  ihtiyaç varsa pohpohlayan hatta yağcılık eden, aranmayan sorulmayan biri için farkında olunan kişi olarak görülmüş. Birbirine yardım etmek  [2], muhabbet etmek, birbirini dinlemek, birbirine güç vermek  [3], birbiri için var olmak, birbirini olduğu gibi kabul etmek, güven, sadakat ve paylaşım olarak değerlendirilmiş.

Gerçek arkadaşlar ender bulunurlar, eşsizdirler. Biraz da sevgili  [4] gibidirler çünkü onlardan kopamayız. Tek bir kelimeyle gerçek arkadaşlık: çok özel ve farklı bir  [5] şeydir. Zaten inancımız da her zaman iyilerle beraber olma ve kötülerden uzak durma tavsiyesini içeren Kur’an ayetleriyle  [6] tahkim edilmiştir.

Dostluk ve arkadaşlık [7], doğal insani ilişkilerin ötesinde bir samimiyeti gerektirdiğinden, böyle bir samimiyetin ancak aynı inanç ve idealleri paylaşan kişiler arasında kurulabileceğinde şüphe yoktur. Ancak, aynı inanca sahip olsalar bile, insanlar tutum ve davranışlarıyla birbirlerini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilirler.

Üzüm üzüme baka baka kararır.” atasözünde ifade edildiği gibi, uzun süre bir arada bulunan kişilerin birbirlerinden etkilenmeleri kaçınılmazdır. Bu sebeple arkadaş seçimine dikkat çekilmiştir. [8]

Bu yüzden arkadaş seçimi ne kadar önemli ise, bu konudaki tercihlerimizin kişiliğimizi olumlu veya olumsuz yönde şekillendireceği de o kadar açıktır. Hatta arkadaş seçimimiz, etkisi ve sonuçları dolayısıyla, aynı zamanda, dünyadan ahirete uzanan  [9] bir tercihi de ifade etmektedir.

Günümüzde “çevre etkisi” başlığı altında ele alınan bu konu özellikle çocuklar ve gençler için büyük önem taşımaktadır. Okul arkadaşlığıyla başlayarak, hayatın her safhasında devam eden dostluk ve arkadaşlık, nasıl başladıysa genellikle öyle sürmekte, bu yolla kazanılan iyi veya kötü alışkanlıklar kişinin karakterinin bir parçasını oluşturmaktadır.

Örneğin kişi sigaraya çoğu kez arkadaşlarına özenerek başlamakta ve bazen hayat boyu süren bu alışkanlık onun sonunu hazırlamaktadır. İçki, uyuşturucu ve kumar gibi daha zararlı alışkanlıkların kaynağında da arkadaş çevresi ön plandadır. Bu yüzden, çocukların arkadaş seçiminde ailelere düşen sorumluluk büyüktür.

Ancak herşeyde olduğu gibi ölçüyü [10] kaçırmamak da gerekir. Aksi halde arkadaşlık bazen birbirlerinin hatalarını görmelerine engel olabilir. Hatta hayatın akışı içinde gelişen olayların bazen sevgileri nefrete, dostlukları düşmanlığa  [11] dönüştürebildiği de çok görülen hallerdendir. 

Bu durumda bize tavsiye edilen, her zaman ölçüyü muhafaza etmek, iyi insanlarla birlikte olup onlardan olumlu nitelikler kazanmak, kötü vasıflara sahip olanlardan uzak durarak onların olumsuz etkilerine maruz kalmamaktır.


Kaynak: DİB ve muhtelif
------------------------------
[1] Çünkü “Mümin müminin aynasıdır.” (Ebû Davud, Edeb, 49) İyi olan insan kendi iyiliğini arkadaşına yansıtır. “İyiliğin karşılığı ancak iyiliktir.” (Rahman, 60) ilahî hükmü gereğince de ondan iyilikle mukabele görür.
[2]  “Allah katında arkadaşların en hayırlısı arkadaşına hayrı dokunandır.” (Tirmizi, Birr, 28) buyuran Allah Rasulü, arkadaşına iyiliği dokunan kimsenin böylece kendisine de iyilik yapmış olacağını ifade etmektedir.
[3] Mümin, “kendisi için istediğini kardeşi için de isteyen” (Buhârî, İman, 6) kimse olarak, arkadaşının iyiliğinden başka bir şey düşünemez.
[4] Zaten “müminin, kendisiyle ülfet edilebilen, yani sıcak ilişki kurulabilen insan olduğu, bunu beceremeyen kimsede de hayır olmadığı” bildirilmiştir. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/400.)
[5] Ebu Muse’l-Eş’arî’ (r.a.)’nin naklettiğine göre Allah Rasulü (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “Birlikte olduğun iyi arkadaşla kötü arkadaş, güzel koku taşıyanla körükçüye benzer. Güzel koku taşıyan kimse, ya sana o kokudan verir veya sen satın alırsın ya da güzel kokusu sana ulaşır. Körükçü ise ya (ateşiyle) elbiseni yakar ya da kötü kokusu seni bulur.” (Buhârî, ez-Zebâih, 31)
[6] Doğrularla beraber olmamızı emreden (Tevbe, 119), sonumuzun iyilerle birlikte olması duasını bize öğreten (Âl-i İmran, 193) Cenab-ı Hak, müminleri bırakıp kâfirleri dost edinmemizi de yasaklamıştır. (Nisâ, 144)
[7] Mü’min arkadaş edinme ve dost kazanmanın formülünü, “Kötülüğü en güzel biçimde sav, böylece aranızda düşmanlık bulunan kimse sımsıcak bir dost oluverir.” (Fussılet, 34) buyuran Rabbinden öğrendiği için bu konuda sıkıntı çekmez.
[8] “Bu etkiyi vurgulu bir şekilde ifade eden bir hadiste, “Kişi dostunun dini üzerinedir. Bu yüzden kimi dost edineceğine dikkat etsin.” buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 2/334.)
[9] Zira insan ahirette, “Kişi sevdiğiyle beraberdir.” (Buhârî, Edeb, 96) hadisi uyarınca, ya sevdiğiyle beraber olmanın mutluluğunu yaşayacak; ya da “yazık bana! Keşke falancayı dost edinmeseydim.” (Furkan, 28) diye hayıflanacaktır. 
[10] Onun için, “Bir şeye sevgin seni kör ve sağır eder.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/194.) denilmiştir.
[11] “Sevdiğini ölçülü sev, belki bir gün nefret ettiğin biri olur, nefretinde de ölçülü ol belki bir gün sevdiğin olur.” (Tirmizi, Birr, 60) buyrulmuştur.

Dostluk

Sözlükte "seven, sevgili, yâr" anlamına gelen dostluk kavramı, İslâmî literatürde sadâkat, meveddet, uhuvvet, sohbet, veli, refik gibi kelimelerle ifade olunmuştur.

Atasözlerimiz yüzyılların tecrübesiyle bizlere yol gösterir, öğüt verir. Kavramları az bir kelimeyle özlü bir biçimde [1] tanımlarlar.

Atalarımız dostun özelliğini; “Dost bizi iyi yola öğütleyendir.” diye özetler. Kim ki bizi iyi, güzel ve doğru yola çağırır o dostumuzdur. O,  başarımız ve mutluluğumuz için vardır. Hiçbir art niyet taşımadan, bizimle dostluğu paylaşır, bizi uyarır, acı da olsa bize doğruları hatırlatır her zaman: “Dost acı söyler.”

Onun için dost olmak, dost kalmak elbette kolay değildir. Gerçek dosttan hiçbir zaman zarar gelmez. O, her yerde ve her zaman dostumuz olmanın gereği “dostça” davranır. Dostluğunu çıkarı için terk etmez, dostunu yalnız bırakmaz. Onun yanlışlarını dahi yalnızca “dost” olduğu için yüzüne daha söylemekten çekinmez: “Dost dostun ayıbını yüzüne söyler.” Onun için “Dostun attığı taş baş yarmaz” denilmiştir.

Dostumuzla sırlarımızı dahi paylaşırız. Çünkü “Dost, dosttan sır saklamaz.” Sırları ifşa ederek, emanete ihanet de etmez. Kendisine her yönüyle güvendiğimiz, ona sırlarımızı bile emanet edebildiğimiz kişidir dost.

“Dost”un dostluğu, dostu için gösterdiği özveriyle bir derinlik kazanır. Dost için fedakârlığa katlanmayan insan nasıl dost olur? Onunla dost kalınabilir mi ? Bu yüzden dost için yapılabilecek özverinin boyutunu da şu sözle özetler atalarımız: “Dost için çiğ tavuk bile yenir.”

Dünyamızı dostluk köprüleriyle donatmak, gönüllerde dostluk duygularını yeşertmek, inancımızın da bize yüklediği [2] önemli görev ve sorumluluklardandır.

Veli (dost) kelimesi Kur'ân'da tekil ve çoğul (evliyâ) olarak 87 âyette [3] geçmektedir. Ayrıca kâfirlerin, zalimlerin, Yahûdi ve Hristiyanların ancak birbirlerinin ve şeytanın dostları olabilecekleri bildirilmekte, dinî ve ahlâkî zihniyetin beşerî ilişkiler üzerindeki etkileri dolayısıyla mü'minlerin bu sayılan zümreleri sırdaş anlamında dost edinmeleri yasaklanmakta [4] dostlukların tesisinde kan bağı yerine inanç birliğinin esas alınmasının gerekliliği üzerinde durulmaktadır.

Bu husustaki bazı hadisler [5] dostluğun ancak ahlâkî, psikolojik vb. yönlerden uyuşabilenler arasında kurulabileceğini ifade etmektedir. Böylece kişinin dost seçiminde oldukça dikkatli davranması gerektiği vurgulanmaktadır.

Hayatı; ailemiz, yakınlarımız, dost ve arkadaşlarımızla birlikte yaşarız. Onlarla birlikte hayatı paylaşırız. Mutluluğumuzu sevgi üzerine bina ederek hayatımızı anlamlandırmak, onu ebedî mutlulukla ödüllendirmek isteriz. Sıkıntılarımızı, acılarımızı paylaşarak aşmaya, sevinçlerimizi yine paylaşarak çoğaltmaya çalışırız.

Hayatımızı anlamlandıran, bize yaşama sevinci ve mutluluğu veren insanların başında dostlarımız gelir. Hayatı birlikte paylaştığımız [6] bu insanlarla dostça yaşarız. Gönüllerimiz, dostluğun insana güven veren yanıyla beslenir, sevgiyle donanır, özveriyle, dost kalmanın mutluluğunu tadar.

Dostumuz, arkadaşımız diye nitelendirdiğimiz kimi insanların “kara gün” sınavını [7] kazanamadıklarında üzülürüz. Yıllarca dost olduğunu zannettiğimiz kimi dostların, bize yalnızca dost gibi göründüklerini fark [8] ederiz. Atalarımız böylesi dostları şöyle tanımlar: “Dost gibi görünür, düşman gibi bulunur.”

Dost olmak, dost kalmak, hayatı; dostluklarla, mutlulukların yaşanabildiği bir hâle dönüştürmek elimizde. Bunun  için hayatımızı düşmanlıklarla kirletmek yerine, dostlukla, iyi insanları örnek alarak güzelleştirebiliriz.

Kaynak: DİB ve muhtelif

--------------------------------

[1] Bu nedenle atalarımızın dostlukla ilgili birkaç sözünü analım: “Dost yüzünden düşman gözünden bellidir.”, "Dost kusura kalmaz, düşman ise beğenmez.”, "Dost bin ise azdır, düşman bir ise çoktur.”, “Dost ağlatır, düşman güldürür.”

[2] Mü'minlerin vaktiyle birbirlerine düşman iken Allah'ın gönüllerini kaynaştırmasıyla dost ve kardeş olduklarını (Âl-i İmrân, 3/173) ve bu kardeşliğin sürdürülmesi gerektiğini (Hucurât, 49/10) bildiren âyetler dostluğun önemini ortaya koymaktadır. Yine Kur'ân'da hulle kelimesi, dostluk anlamında kullanılmakta, âhirette zalimlerin "Keşke falanı dost (halil) edinmeseydim" (Furkân, 25/28) şeklindeki pişmanlıkları ifade edilmektedir.

[3] Pek çok âyette insanlara, mü'minlere ve Peygamber'e yardım edecek, onları koruyacak, bağışlayacak, karanlıklardan aydınlığa çıkaracak olan gerçek dostun Allah olduğu, bu anlamda onların Allah'tan başka dostları bulunmadığı ifade edilerek, gerçek dost olarak Allah'ı bilmeleri, O'na dayanıp güvenmeleri öğütlenmektedir (Bakara, 2/257; Nisâ, 4/45, 75, 119, 123, 173).

[4] (Mâide, 5/51, 55, 56, 57; Tevbe, 9/23), (Tevbe, 9/23).

[5] "Kişi dostunun (halil) dinî (ahlâkı) üzeredir" (Tirmizî, Zühd, 45). "Ruhlar bir araya getirilmiş gruplar gibidir, tanışıp uyuşanlar birleşir, uyuşamayanlar ayrılır." (Buhârî, Enbiyâ, 3; Müslim, Birr, 159)

[6] Hayat, paylaşıldığı ölçüde bir anlam kazanır, güzelleşir. Hayatın yükü paylaşıldıkça azalır. Dostumuzla her şeyimizi, duygularımızı, düşüncelerimizi, hayata bakışımızı paylaşırız. Hayata aynı pencereden bakar, sözlerimizi ve davranışlarımızı hayatın güzelleşmesi adına dostluğun çatısı altında sürdürürüz.

[7] Sıkıntılı, problemli zamanlar, acılar dostun sözleri, davranışları ve sevgisiyle aşılabilir. Kara günlerimiz dostun eliyle aydınlığa dönüşür çünkü. Kara günlerimiz, dostumuzun gerçekten dost olup olmadığını da ortaya çıkarır. Çünkü: “Dost, kara günde belli olur.”

[8] Güzel ve mutlu günlerimizde yanı başımızdaki kimi dostların, zorluklar karşısında bunaldığımız zamanlarda ortadan kaybolabileceğini hatırlatan atalarımız, bu konuyu şiirsel bir dille şöyle öğütler, ders verir: “Dost sanma şanlı vaktinde dost olanı. Bil gamlı vaktinde elinden tutanı.”

Komşuluk

Komşu, insanın sosyal çevre itibariyle en yakınında olan kimsedir. Bu sebeple İslam, komşuluk ilişki ve hakları konusuna ayrı bir önem vermiştir.

Dinimiz inanç ayrımı yapmadan komşulara iyi davranmayı [1] emretmiştir. Nitekim Peygamberimiz (s.a.s.) de güzel komşuluğun Müslüman için vazgeçilemez bir davranış olduğuna dikkatleri çekmiştir. Komşular birbirlerinin haklarına riayet etmeli, birbirlerine zarar verici davranışlardan uzak [2] durmalıdır. Acı ve tatlı gününde birbirlerinin yanında olmalıdırlar.

Kur’an-ı Kerim, yakın komşuya, uzak komşuya iyi davranmamızı emretmektedir. Komşuların birbirine akraba kadar yakın ve samimi olmaları, hediyeleşmeleri, din, ırk, bölge farkı gözetmeden yardımlaşıp, dayanışmaları İslam’ın istediği erdemli davranışlardır.

Bugün hızla şehirleşen, birbirinden uzaklaşan hayatlarında; alttan-üstten, sağdan-soldan eskisinden daha fazla iç içe giren insanların iyi komşulara şimdi daha çok ihtiyacı vardır. İnsan yaratılışı gereği toplu olarak yaşamak zorundadır. Toplu yaşanan her yerde de komşuluk ilişkileri vardır. Dinimiz İslam komşuluk ilişkilerinde çok önemli tavsiyelerde bulunmuştur. 

Komşularımız aile fertlerinden sonra en çok karşılaştığımız insanlardır. Bu sebeple komşu seçimi önemlidir. Atalarımız ev alma komşu al sözü ile komşunun önemini en güzel şekliyle anlatmışlardır. Komşular hayatın birçok hatıralarını paylaşırlar. [3]

Kendimiz için istediğimizi komşumuz için de isteriz. Yani mümkün mertebe komşumuzun ev halkını ve namusunu korur, gerektiğinde ziyaret eder, davetine icabet eder, halini sorar, hastalanınca ziyaretine gider, ihtiyaçlarını giderir, cenazesinde hazır bulunur, kederli günlerinde teselli eder, sırlarını saklar, ayıplarını örter ve kusurlarını affederiz. O açken tok yatmaz, gelenine gidenine bakıp rahatsız etmez, hayvanına taş atmaz, çocuğunu itip kakmayız.

Komşu hukuku konusunda Hz. Peygamberin (s.a.s.) uyarıları [4] bizim için çok önemlidir. Kişi, komşusu hakkında güzel şeyler düşünmelidir. Zarar verici ve rahatsız edici davranışlardan kaçınmalıdır.

Komşusuna yararlı olmaya çalışan, onun hakkında iyilik düşünen, ona zarar vermeyen üstelik ondan kötülükleri uzaklaştırmaya gayret eden komşu, hayırlı komşudur. Bundan daha da hayırlısı, komşusuna zarar vermediği [5] gibi, ondan gelen sıkıntılara katlanan komşudur.

 Kaynak: DİB ve muhtelif

--------------------------

[1] (Nisa, 4/36)

[2] Diğer bir hadis-i şerîfte ise şöyle buyurmuştur:“Kim Allah’a ve âhiret gününe iman ediyorsa ya hayır söylesin ya da sussun; kim Allah’a ve âhiret gününe iman ediyorsa komşusuna eziyet etmesin…”(Buhârî, “Rikâk”, 23)

[3] Hz. Peygamber :“Ey Ebu Zerr! Çorba yaptığın zaman suyunu çok koy, fazlası ile komşularını gözet.”(Müslim, “Birr”, 142/2625) buyurmuşlardır.

[4] “Cebrail bana komşuya iyilik etmeyi tavsiye edip durdu. Neredeyse komşuyu komşuya mirasçı kılacak sandım.”(Buhari, “Edep”, 28) buyuran Peygamberimiz(s.a.s.), kendisinin fenalığından komşusu emin olmayanın cennete giremeyeceğini haber vermişlerdir.

[5] Peygamber Efendimiz; “şerrinden komşusu emin olmayan kimsenin imânında hayır bulunmadığını” yeminle üç defa vurgulamıştır. (Buhârî, “Edeb”,29)

Sıla-i rahim

"Sıla-i rahim" kavramı akraba ilişkileri anlamına gelir. Kişinin amca, hala, teyze, dayı ve bunların çocukları, kayın valide, kayın peder ve kayın birader gibi akraba ve yakınlarına karşı insânî, ahlâkî ve sosyal sorumluluklarını ifade eder.

İnsanlar, değişik renklerde farklı isimlerde aynı bahçenin gülleridir. Bu geniş yelpaze içinde herkesin birbirine karşı yakınlık ve ilişki derecesi farklı farklıdır. Davranışlar, bu yakınlık ve ilişki derecesine göre şekil ve anlam kazanır.  

Bilindiği gibi insana en yakın olanlar; anne, baba, dede-nine, kardeşler, torunlar, amcalar, halalar, teyzeler ve diğer yakınlardır. Bunlar bir ağacın kökleri, gövdesi ve dalları mesabesindedirler. Ağacın gövdesi, dalları ve kökleri arasındaki ilişki neyse akraba arasındaki ilişki de odur. Bu ilişkinin koparılmayıp, aksine sağlamlaştırılması asıldır.

Yakınlar arasındaki bu bağ, dini terminolojide "sıla-i rahim" şeklinde nitelendirilmektedir. Sıla-i rahim;  gerek kan, gerekse evlilik vesilesiyle oluşan hısımlara, yakınlara iyilikte ve yardımda bulunma, onlarla ilgilenme, akrabalık bağlarını güçlendirip, koruma şeklinde tanımlanabilir.

Bir çok âyet [1] ve hadiste [2] akraba ile ilişkilerin sürdürülmesi ve onların haklarının gözetilmesi emredilmektedir:

Sıla-i rahim görevi genelde iki şekilde yapılır: a) Ziyaret etmek, maddî ve manevi yardımda bulunmak, sevinçli ve acılı günlerinde yanlarında olmak. b) Onlara fiilî veya sözlü olarak her hangi bir zarar vermemek, onları kötülememek, unutmamak ve dargın durmamak.

Ziyaret akraba ile iyi ilişkiler kurabilmenin yollarından birisidir.  Belki de onun özünü teşkil eder. Zira nice yalnız anne-babalar, bir dost ve evlat yolu gözlemektedirler. Kendilerinin halini soracak, bir nebze olsun dertlerini paylaşacak çocuklar, akrabalar, dostlar zaman zaman ne kadar da aranır.

Gerek akrabalarımız gerekse diğer insanlarla ilişkilerimiz gün geçtikçe zayıflıyor. Kendimizin dışındaki insanları ve onların problemlerini gün geçtikçe umursamaz oluyoruz. Huzuru, sevinci, üzüntüyü, varlığı, yokluğu bireysel olarak yaşamaya doğru hızla ilerliyoruz. Oysa problemler, üzüntüler paylaşıldıkça hafifler, aynı şekilde de sevinçler de paylaşıldıkça daha büyük bir anlam kazanır.

Akrabayı ziyaret etmek, onların ihtiyaçlarını öncelikli olarak gidermek, onlarla dargın durmamak olarak özetleyebileceğimiz sıla-i rahimi sürdürmek farz, bu ilişkileri koparmak ise haramdır. Akrabasını unutmayan, onlar ile ilişkisini sürdüren kimse sevap, aksi davranan kimse ise günah kazanmış olur. 

Ahlakımız, ticaretimiz, sanatımız, dinlenme ve eğlence kültürümüz, insanî ilişkilerimiz gittikçe yozlaşmaktadır. Bunun en önemli sebebi modern dünyanın bizlere sunduğu hayat tarzı ve kendi değerlerimizden uzaklaşmamız olsa gerek.  Kentlere doğru yaklaştıkça akraba ilişkilerinin zayıfladığını, hatta kaybolma noktasına geldiğini görmekteyiz.

Oysa dinimiz, bir taraftan akraba ilişkilerini mümkün mertebe kuvvetlendirmemizi, onlardan muhtaç konumda olanları koruyup kollamamızı emrederken, diğer taraftan da yakınlarla ilişkilerimizi koparmamızı yasaklamaktadır.

Kaynak: DİB ve muhtelif

------------------------

[1] "Kendisi adına birbirinizden dilekte bulunduğunuz Allah'a karşı gelmekten ve akrabalık bağlarını koparmaktan sakının?" (Nisâ, 4/1), "Allah, adaleti, ihsanı ve yakınlara yardım etmeyi emreder?" (Nahl, 16/90), "Akrabaya, yoksula ve yolda kalmış yolcuya haklarını ver?" (İsrâ, 17/26)

[2] "Akrabalık bağını koparan (cezasını çekmeden) cennete giremez" (Buhârî, Edeb, 11; Müslim, Birr, 18-19), "Fazîletli işlerin en üstünü senden ziyareti kesen akrabanı ziyaret ederek ilişkiyi sürdürmendir" (Ahmed, III, 438)