16 Nisan 2021 Cuma

16 Nisan 2021 23:30 Salı CORONA GÜNLERİ.........................................El-Muhyî/Ârâf Sûresi

El-Muhyî/Ârâf Sûresi

Bugün üç ayların 63, ramazanın 4.ncü günü. Corona günlerinin de 400.ncüsünü geride bıraktık. Rakamlar her gün rekorlarda. 60 binin üzerine çıktık. Maalesef vefat sayısı ve ağır hastalar da doğal olarak artıyor. Artık sıklıkla tam kapanmadan bahsediliyor. Bu iki haftalık süreç bu yüzden kritik önemde. Bakalım daha neler göreceğiz.

Ama ben Allah'ın izniyle Ramazan boyunca her gün bir “esma”yı anarak ve namaz sonunda okunan dua ve zikirleri öğrenerek bu süreci manevi açıdan değerlendirmeye devam ediyorum.

Sırada Esma ül Hüsna’nın altmışüçüncüsü “El-Muhyî" var. Ayrıca bu bölümde içinde peygamber duaları bulunan Kur'an ı Kerimin "Ârâf sûresi"ile ilerliyoruz.

EL-MUHYÎ: المحيي Sözlükte “diri ve canlı olmak, yaşamak” anlamındaki hayât (hayevân) kökünün if‘âl kalıbından sıfat olan muhyî “yaşatan, dirilten” demekmiş. Allah’ın ismi veya sıfatı olarak “hayatla ilgisi bulunan varlıkta hayatı yaratan, can veren” diye açıklanıyor.

Yine hayat kökünden türemiş olan “hay” ismi beş âyette Allah’a nisbet edilmiş. İhyâ kavramı fiil sîgalarıyla kırk yedi, muhyî de iki yerde zât-ı ilâhiyyeye izâfe edilmiş.[1] Bu âyetlerde ihyâ “ibtidâen can vermek, öldükten sonra tekrar diriltmek, yağmur indirmek suretiyle yeryüzünü bitkilerle donatıp ihyâ etmek, mânevî açıdan ölü durumunda bulunan kalpleri ilâhî hidâyet ve mârifetle canlandırmak, iman edip yararlı işler görenleri dünyada ve âhirette mutlu kılmak” gibi mânalar taşıyor.[2]

Kur’ân-ı Kerîm’in yirmiden fazla âyetinde ihyâ kavramı, Cenâb-ı Hakk’ın tabiatın işleyişi için koyduğu kanunlar çerçevesinde “ihrâc” (bir şeyi başka bir şeyden üretip çıkarma) kavramıyla ifade edilmiş. [3] Yağmur vasıtasıyla topraktan her türlü bitki ve besinin, bebeğin ana karnından, ölülerin kabirlerinden diri olarak çıkarılması gibi. Birkaç âyette de ölüden diri ve diriden ölü çıkarıldığı ifade ediliyor (meselâ bk. Âl-i İmrân 3/27; el-En‘âm 6/95; er-Rûm 30/19).

Taberî, bu tür âyetleri yorumlayan müfessirlerin görüşlerini nutfeden canlı varlığın, canlı varlıktan nutfenin çıkarılması, çekirdekten ağacın, ağaçtan çekirdeğin veya kâfirden müminin ve müminden kâfirin çıkarılması şeklinde sıralamış, bunlardan ilkini daha isabetli kabul etmiş.[4] Müfessirlerin kendi dönemlerindeki bilim ve anlayış çerçevesinde ileri sürdükleri görüşleri bugünün ilmî bulgularıyla zenginleştirmek mümkün. Kur’an’da genel anlamıyla “halk” kavramının içinde “diriltmek” mânasının bulunduğu, öldükten sonra diriltmek için ayrıca ba‘s kavramının kullanıldığı bilinmekte.

Kur’an’da ihyâ fiilinin geçtiği birçok âyette “imâte” fiili de yer alır. “Ölmek” mânasındaki “mevt” kökünün if‘âl kalıbından sıfat olan “mümît” kelimesi Kur’an’da bulunmamakla birlikte aynı kalıptan türeyen fiil sîgaları yirmi üç âyette Allah’a nisbet edilmiş. Ayrıca “ölümüne veya işinin bitirilmesine hükmetmek” anlamına gelen ve “kazâ” kavramıyla oluşan çeşitli ifadeler de zât-ı ilâhîye izâfe edilmiş.[5]

“Ruhunu kabzetmek, hayatına son vermek” mânasındaki “teveffî” kavramının görüldüğü on civarındaki âyette fiil konumundaki bu kavramların da fâili zât-ı ilâhiyyedir (a.g.e., “teveffî” md.). Bu âyetler arasında, Hz. Mûsâ’nın risâletine inandıkları için Firavun tarafından ölümle tehdit edilen sihirbazların, “Rabbimiz! Bize sabır ve metanet ihsan et ve sana yürekten bağlanan kimseler olarak canımızı al!” (el-A‘râf 7/126) ve Hz. Yûsuf’un, “Ey gökleri ve yeri yaratan! Sen dünyada da âhirette de benim velînimetimsin. Canımı sana yürekten bağlanan biri olarak al ve beni iyiler arasına kat!” (Yûsuf 12/101) şeklindeki duaları da yer alır.

Muhyî ve mümît isimleri Tirmizî ve İbn Mâce’nin esmâ-i hüsnâ listesinde bulunmaktadır.[6] Ayrıca birçok hadis rivayetinde hem ihyâ ve imâte hem diğer kavramlar fiil sîgalarıyla zât-ı ilâhîye nisbet edilmiş.[7] [8]

'O' var ve ihya eden, hayat veren ve dirilten, canlandıran, can bağışlayan, hayat ve sağlık veren" demek.

A'RÂF SÛRESI: 39.ncı sırada Mekke'de inmiş olup, 206 (ikiyüzaltı) âyettir. 46. ve 48. âyetlerde A'râf'ta yani cennet ve cehennem ehli arasındaki yüksek bir yerde bulunan insanlardan söz edildiği için sûreye bu ad verilmiş. Sure içinde geçmiş peygamberlerin yapmış olduğu dualar var ki onlar müminler için en güzel dua örnekleri niteliğinde.

A’raf Suresi 23. Ayet:


İlk dua Hz.Adem ve eşi Havva’dan:

“...Rabbenâ zalemnâ enfusenâ ve in lem tagfirlenâ ve terhamnâ le nekûnenne minel hâsirîn.”

“Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik, eğer bizi bağışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyân edenlerden oluruz.”

“Dediler ki: "Rabbimiz! Biz kendimize zulüm ettik. Eğer bizi bağışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz." [9]

“Dediler ki: “Ey rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eğer bizi bağışlamaz, bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz!” [10]

 “Her ikisi birden “Rabb’imiz, biz kendimize zulüm ettik; eğer sen bizi bağışlamaz ve bize merhamet etmezsen, kesinlikle kaybedenlerden oluruz” diyerek yalvardılar.” [11]

Ârâf Sûresi 47. Âyet:


Cennete girmeyi uman ve gözleri cehennem ehline dönen “Ârâf’taki kimseler şöyle dua ediyor:

“...Rabbenâ lâ tec’alnâ ma’al kavmiz zâlimiyn.”

"...Ey Rabbimiz! Bizi zalimler topluluğu ile beraber bulundurma!"

“Gözleri cehennemlikler tarafına çevrildiği zaman, "Ey Rabbimiz! Bizi zalim toplumla beraber kılma" derler. [12]

“Gözleri cehennem ehli tarafına döndürülünce de, “Ey rabbimiz! Bizi zalimler topluluğu ile beraber bulundurma!” derler.[13]

 “Gözleri cehennemliler üzerine çevrilince “Rabb’imiz! Bizi zalim kavimle bir araya koyma” diye yalvarırlar.” [14]

A'râf sûresi 126. ayet:

103 ayetten 174. ayete kadar Musa (as), kavmi ve Firavunla ilgili geçmişte yaşanmış pek çok bilgi var. Nitekim Cenabı Hak 174. ayette "İşte o belgeleri böyle açık açık anlatırız. Belki dönerler"diyerek amacı anlatıyor.

Bu ayetler arasında Firavunun huzurunda yapılan sihir gösterisi de var. "Musa’ya: “Sen de değneğini at” diye vahyettik. Değnek bütün uydurduklarını hemen yutuverdi."(117) Musa (as) ın asası Firavunun sihirbazlarının sihirlerini birer birer yuttuğunda: "Böylece gerçek anlaşıldı ve bütün yaptıkları boşa çıktı." (118) "Artık orada yenilmişler ve küçük düşmüşlerdi." (119) "Büyücüler secdeye kapandılar."(120) “Varlıkların Rabbine inanıp güvendik” dediler. (121 “Musa’nın ve Harun’un Rabbine” (122)

Bunun üzerine öfkelenen "Firavun dedi ki “Ben izin vermeden ona inandınız ha? Besbelli ki bu gizli bir düzendir. Ülkede bu düzeni kurdunuz ki halkını buradan çıkarasınız. Ben size göstereceğim." (123) "Ellerinizi ve ayaklarınızı elbette çaprazlama keseceğim, sonra elbette hepinizi asacağım.” (124)

Sihirbazlar "Dediler ki “Biz de Rabbimize döneriz." (125) "Senin bize bu cezayı vermenin nedeni, Rabbimizin mucizelerini görünce derhal inanmamızdır" deyip yukarda meali verilen duayı söylüyorlar.


“...Rabbenâ efriğ ‘aleynâ sabren ve teveffenâ müslimiyn.”

"...Ey Rabbimiz! Üzerimize sabır yağdır ve müslüman olarak bizim canımızı al."  

"….“Ey Rabbimiz! Üzerimize sabır yağdır ve müslüman olarak bizim canımızı al." [15]

“… “Ey rabbimiz! Bize sabırlar ver ve müslüman olarak canımızı al!”[16]

 “….”Rabb’imiz! Bize bol sabır ihsan et ve canımızı müslüman olarak al” diye dua ettiler. [17]

A'râf sûresi 155. ayet:

142 ayetten 156. ayete kadar Musa (as) ın Tura çıkması, kendisine orada on emri içeren levhaların verilmesi ve dağdan indiğinde kavminin altından böğüren bir buzağı heykeli yapmalarından bahsediliyor. Firavundan kurtulmuş olmaları ve bir çok mucize yaşamış olmalarına rağmen bu sapkınlık Musa'yı öfkelendiriyor: 

"Bana arkamdan ne kötü bir halef oldunuz! Rabbinizin emriyle dönüşümü beklemeden acele mi ettiniz?" Elindeki levhaları bıraktı ve kardeşi Harun'u başından tutarak kendine doğru çekmeye başladı. Harun, "Ey anamın oğlu!" dedi, "inan ki, bu kavim beni güçsüz buldu, az daha beni öldürüyorlardı, sen de bana böyle yaparak düşmanları sevindirme ve beni bu zalim kavimle bir tutma." (150) ve Musa dedi ki: "Ey Rabbim! Beni ve kardeşimi bağışla! Bizi rahmetinin içine al. Sen merhametlilerin en merhametlisisin."(151)

Sonrasında yüce Allah şöyle diyor: "Şüphesiz o buzağıyı tanrı edinenlere Rablerinden bir gazap, dünya hayatında iken de bir zillet erişecektir. İşte biz, iftiracıları böyle cezalandırırız.(152) "O kötü amelleri işleyip de sonra arkasından tevbe ve iman edenler için hiç şüphe yok ki, Rabbin bundan sonra yine de affedici ve merhamet edicidir."

"Musa'nın öfkesi geçince levhaları aldı. Onlardaki yazıda, ancak Rablerinden korkanlar için bir hidayet ve rahmet vardı." (154) "Bir de Musa, tayin ettiğimiz vakitte tevbe için kavminden yetmiş adam seçti. Ne zaman ki, bunları o sarsıntı (o müthiş deprem) yakaladı, işte o zaman Musa peş peşe iki ayette meali verilen yakarışta bulundu: 


"...Ente veliyyunâ fagfir lenâ verhamnâ ve ente hayrul gâfirîn."

“...Sen bizim sahibimizsin, bizi bağışla ve bize acı! Sen bağışlayanların en iyisisin!”

"…Bizim velimiz sensin. Artık bizi bağışla, acı, merhamet et, sen bağışlayanların en hayırlısısın."

“… Sen bizim velimizsin. Artık bizi bağışla ve bize acı. Sen bağışlayanların en hayırlısısın"  [18]

“… Sen bizim velîmizsin. Artık bizi bağışla ve bize acı! Sen bağışlayanların en iyisisin.” [19]

“…Sen bizim sahibimizsin; şimdi bizi bağışla bize merhamet et. Sen bağışlayanların en iyisisin.” [20]

Ârâf Sûresi 156. Âyet:


"Vektub lenâ fî hâzihid dunyâ haseneten ve fîl âhırati innâ hudnâ ileyk..."

“ve Bize bu dünyada da âhirette de iyilik yaz! Biz şüphesiz tevbe edip sana yöneldik, senin hidayetine döndük."

"Bizim için bu dünyada da bir iyilik yaz, ahirette de. Çünkü biz sana varan doğru yola yöneldik…." [21]

“Bize bu dünyada da âhirette de iyilik yaz! Şüphesiz biz sana yöneldik…” [22]

 “..Bize, bu dünyada da ahirette de iyilik yaz. Biz yalnız sana yöneldik” diye dua etti.”[23]

A'râf sûresi 189. Ayet:

Surenin 180. ayeti:"En güzel isimler Allah'ındır. O'na o güzel isimleriyle dua edin ve O'nun isimleri hakkında gerçeği çarpıtanları bırakın. Onlar yaptıklarının cezasına çarptırılacaklardır" diyor. Ancak "Yarattıklarımızdan, hakka sarılarak doğru yolu gösteren ve hak ile adaleti gerçekleştiren bir topluluk vardır" (181) diye de ilave ediyor. Konu "Âyetlerimizi yalanlayanlara gelince, biz onları bilemeyecekleri bir yerden yavaş yavaş felakete götüreceğiz." (182) şeklinde devam edip "Ben onlara mühlet veririm. Şüphesiz benim tuzağım çetindir" uyarısıyla noktalanıyor.

189. ayette; "Allah, sizi bir tek nefisten yaratan ve kendisi ile huzur bulsun diye eşini de ondan var edendir. (İnsan) eşiyle birleşince eşi hafif bir yük yüklenir (gebe kalır) ve (bir müddet) onu taşır…"bilgisi var. Hemen ardından aynı ayette gebeliği ağırlaşan eşlerin Rableri Allah'a, aşağıda meali verilen dua ile yakardıkları naklediliyor.    


“Allâhe rabbehumâ le-in âteytenâ sâlihan lenekûnenne mine-şşâkirîn.”

"..Eğer bize salih (bir çocuk) verirsen, andolsun şükredenlerden olacağız."

“…Gebeliği ağırlaşınca her ikisi de Rableri Allah'a, "Eğer bize iyi ve sağlıklı bir çocuk verirsen, elbette şükredenlerden olacağız" diye dua ederler. [24]

“.. hamileliği ağırlaşınca rableri olan Allah’a şu sözlerle yakarırlar: “Andolsun, bize kusursuz bir çocuk verirsen kesinlikle şükredenlerden olacağız!”[25]

 “…ikisi birden Rabb’leri Allah’a dua ederek “Eğer bize sağlıklı bir çocuk verirsen mutlaka sana şükredeceğiz” derler. [26]

A'râf sûresi 205. ayet:

190. ayetten surenin sonu olan 206. ayete kadar Resulullah üzerinden müşriklere ve mü'minlere sesleniyor:

"Kendileri yaratılıp dururken, hiçbir şeyi yaratamayan şeyleri mi ortak koşuyorlar?" (191) "Oysa (bu şirk koştukları güçler ve nesneler) ne onlara bir yardıma güç yetirebilir, ne kendi nefislerine yardım etmeğe." (192)

"Sen af (veya kolaylık) yolunu benimse, (İslam'a) uygun olanı (örfü) emret ve cahillerden yüz çevir." (199) "Eğer sana şeytandan yana bir kışkırtma (vesvese veya iğva) gelirse, hemen Allah'a sığın. Çünkü O, işitendir, bilendir." (200) "(Allah'tan) Sakınanlara şeytandan bir vesvese eriştiğinde (önce) iyice düşünürler (Allah'ı zikredip-anarlar), sonra hemen bakarsın ki görüp bilmişlerdir." (201) "(Şeytan'ın) Kardeşleri ise, onları sapıklığa sürüklerler, sonra peşlerini bırakmazlar." (202)

"Kuran okunduğu zaman, hemen onu dinleyin ve susun. Umulur ki esirgenmiş olursunuz." (203) "Şüphesiz Rabbinin Katında olanlar, O'na ibadet etmekten büyüklenmezler; O'nu tesbih ederler ve yalnız O'na secde ederler." (206)

Bu arada yukarıda meali verilen 205. ayette de Peygamberimizin (sav) şahsında mü'minlerin nasıl dua ve niyaz içinde olacakları da tarif edilmiş:


“Vezkur rabbeke fî nefsike tedarruan ve hîfeten ve dûnel cehri minel kavli bil guduvvi vel âsâli ve lâ tekun minel gâfilîn.”

"Rabbini, sabah akşam, yüksek olmayan bir sesle, kendi kendine, ürpertiyle, yalvara yalvara ve için için zikret. Gaflete kapılanlardan olma."

“Rabb’ini, içinden yalvararak ve korkarak, yüksek olmayan bir sesle sabah-akşam zikret ve gafillerden olma.” [27]

“Kendi kendine, yalvararak ve ürpererek, alçak sesle sabah akşam rabbini zikret, gafillerden olma!” [28]

“Rabb’ini içinden, huşû içerisinde yalvararak, korkarak ve sesini yükseltmeksizin sabah akşam zikret. Sakın ha gafillerden olma!” [29]

[1] (M. F. Abdülbâkī, el-Muʿcem, “ḥyy” md.)

[2] (Hattâbî, s. 79-80; İbnü’l-Cevzî, s. 253-254)

[3] (M. F. Abdülbâkī, el-Muʿcem, “iḫrâc” md.)

[4] (Câmiʿu’l-beyân, III, 304-307, krş. Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “ḥyy” md.)

[5] (M. F. Abdülbâkī, el-Muʿcem, “ḳży”, “mvt” md.leri)

[6] (“Daʿavât”, 82; “Duʿâʾ”, 10)

[7] (Wensinck, el-Muʿcem, “iḥyâʾ”, “imâte”, “ḳabż”, “teveffî” md.leri)

[8] Kaynak <https://islamansiklopedisi.org.tr/muhyi>

[11] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 312

[14] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 322

[17] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 337

[20]  Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 346

[23] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 346

[26] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 358

[29] Beyânu’l-Hak, Prof.Dr.Zeki Duman, 1.cilt sayfa 361

Gönderen zaman:
Etiketler:

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)